ارزیابی رقابت پذیری و مزیت نسبی تولید محصولات زراعی با استفاده از ماتریس تحلیل سیاستی در استان لرستان

محمد رضا اسلامی * 1 و ابوالفضل محمودی2   1 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد   2 - هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور     تاریخ دریافت:14/11/ 86 تاریخ پذیرش:19/4/87   چکیده   با استفاده تکنیک ماتریس تحلیل سیاستی، مزیت نسبی و شاخص های حمایتی برای محصولات زراعی مهم در استان لرستان برای سال زراعی 84-1383 مورد محاسبه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. محصولات مورد مطالعه شامل گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، ذرت دانه ای آبی، شلتوک برنج، نخود آبی و دیم، عدس آبی و دیم، چغندر قند، گوجه فرنگی،خیار، سیب زمینی، لوبیای آبی، کلزای آبی و دیم، بوده است. نتایج سودآوری اقتصادی از طریق محاسبه هزینه منابع داخلی ( drc ) نشان دادکه استان لرستان در تولید همه محصولات زراعی فوق دارای مزیت نسبی بوده ولیکن در تولید شلتوک برنج و گندم دیم دارای مزیت نسبی نمی باشد. سبزیجات (شامل سیب زمینی، خیار و گوجه فرنگی) دانه های روغنی، ذرت و حبوبات دارای سودآوری اجتماعی بالاتری نسبت به سایر محصولات بودند. در بین محصولات مورد مطالعه، خیار، سیب زمینی و گوجه فرنگی نسبت به سایر محصولات از بالاترین مزیت نسبی برخوردار بودند. شاخص حمایت اسمی محصول که گویای نسبت درآمدها در قیمت بازاری به درآمد ها در قیمت اجتماعی(سایه ی) می باشد برای تمام محصولات مورد مطالعه (به استثنای شلتوک) کوچکتر از یک است و نشان دهنده عدم حمایت قیمتی این محصولات و بیانگر این حقیقت است که قیمت این محصولات در داخل کشور کمتر از قیمت مرزی در بازار بین المللی است. به عبارتی حاکی از تحمیل مالیات ضمنی از سوی دولت بر تولیدکنندگان این محصولات می باشد. شاخص حمایت اسمی از نهاده ها که نشان دهنده نسبت هزینه نهاده های قابل تجارت در قیمت بازاری به هزینه نهاده های قابل تجارت درقیمت سایه ای می باشد در مورد محصولات زراعی مورد مطالعه کوچکتر از یک است که حاکی ازآن است که زارعین درخصوص نهاده های قابل تجارت موردحمایت قرار گرفته اند. بطور کلی نرخ حمایت موثر که نشان دهنده ارزش افزوده در قیمت بازاری به ارزش افزوده به قیمت سایه ای می باشد نیز فقط برای گندم، جو، چغندر قند، کلزای دیم و شلتوک بزرگتر از یک بوده و گویا منتفع شدن سیستم از حمایت های دولت و برای سایر محصولات منفی بوده که نشان دهنده غیر حمایتی بودن سیستم و تحمیل مالیات می باشد. رتبه بندی محصولات مورد مطالعه توسط معیارهای مزیت نسبی و هزینه به منفعت اجتماعی تفاوت اندکی را نشان داده اند.